اختلال بلع در بزرگسالان ( دیسفاژی )
اختلالات بلع در بزرگسالان:
اختلال بلع چیست؟
بلع به‌عنوان عملکردی جهت انتقال غذا از دهان به معده تعریف می‌شود و منجر به هضم و جذب مواد مغذی میگردد. بلع یک فعالیت پیچیده است که نیازمند هماهنگی عصب-عضله است. عملکرد بلع به سه قسمت: دهانی، حلقی، مروی تقسیم می‌شود. اگرچه هرکدام از آن‌ها ازنظر آناتومیکی مجزا هستند اما ازنظر فیزیولوژیکی هم‌پوشانی دارند. انتقال مواد غذایی از دهان به معده بر اساس موقعیت و عملکرد آناتومیکی می‌تواند به چندین مرحله تقسیم شود. در ابتدایی‌ترین سطح بلع طبیعی با ترشحات بزاق شروع می‌شود. در طول روز بزاق دردهان، حلق و حنجره وجود دارد تا به بلع، گفتار، هضم، طعم و جویدن کمک کند. علاوه بر این، این ترشحات از بافت دهان، دندان و دستگاه گوارش فوقانی در مقابل اسید و میکروب محافظت می‌کنند. از علت‌های شایع کم عملکردی بزاق می‌توان به دارودرمانی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی، بیماری سیستمیک، سوءتغذیه و تغییرات وابسته به سن اشاره کرد. خوردن یکی از بزرگ‌ترین لذت‌های زندگی است که برای بقا ضروری است.اختلال بلع یا دیسفاژی نه‌تنها غذا خوردن را دشوار می‌سازد بلکه می‌تواند منجر به طاقت‌فرسایی آن به‌جای لذت بردن شود. طبق آکادمی تغذیه و رژیم غذایی، دیسفاژی درمان‌نشده می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
۱. مصرف ناکافی مواد غذایی منجر به کاهش وزن، سوءتغذیه و حتی مرگ می‌شود.
۲. آسپیریشن
۳. کم‌آبی
۴. افسردگی
۵. کاهش کیفیت زندگی
۶. افزایش زمان بستری در بیمارستان
۷. افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی
در مطالعه راجع به تأثیر دیسفاژی بر سوءتغذیه در بیماران مبتلابه سکته انجام شد نشان داد که شانس ابتلا بیمارانی که دیسفاژی داشتند ۲٫۴۲۵ برابر بیشتر از بیماران بدون دیسفاژی در سوءتغذیه بود. یک مطالعه دیگر که ۱۶۶۲ بیمار بالای ۷۰ سال که مبتلابه دیسفاژی در یک بیمارستان بستری بودند را ارزیابی کرد. این مطالعه نشان داد که در این بیماران سوءتغذیه یافته و دیسفاژی به‌عنوان یک خطر محسوب می‌شود که شانس ابتلا به سوءتغذیه را افزایش می‌دهد. سوءتغذیه بیشتر از همه روی دو مورد 1. Patient’s outcome 2.health care system بیماران اثر منفی دارد. سوءتغذیه توانایی بدن جهت مبارزه با عفونت‌ها را کاهش می‌دهد و تشخیص و درمان آن را سخت میکند. همچنین منجر به افزایش خطر: ۱. تأخیر در بهبود زخم ۲. افزایش خطر عفونت ۳. کاهش جذب مواد غذایی ۴. تغییرات دمایی بدن ۵. تغییر عملکرد کلیه می‌شود. سوءتغذیه می‌تواند باعث از بین رفتن عضلات و توده‌های چربی و کاهش عملکرد عضلات تنفسی و کاهش عملکرد قلب و آتروفی اندامهای احشایی شود. غربالگری وضعیت تغذیه از ابزارهای ضروری برای شناسایی بیماران مبتلا به سوء تغذیه است. ابزارهای غربالگری تغذیه باید عوامل مختلفی را مورد بررسی قرار دهند ازجمله:
۱. تاریخچه‌ای از کاهش یا تغییرات وزن بیمار (wheight history)
۲. عواملی نظیر اشتها بیمار، مشکلات غذا خوردن، وعده‌های غذایی، مصرف مایعات و کیفیت و مقدار آن و …(intake)
۳. عوامل فردی که شامل قد، وزن، شاخص توده بدنی (BMI)
۴. بیماری و شدت آن
۵. سن
۶. ارزیابی فیزیکال
۷. فاکتورهای روانشناسی
ابزارهای غربالگری زیادی در دسترس است.
گفتاردرمانی در بیماران با اختلال بلع:
تغذیه یکی از اساسی ترین نیازهای زیستی انسان است که از طریق آن موادغذایی لازم برای تولید انرژی و رشد و نمو بافتهای بدن تامین میگردد. اما همانطور که می دانیم، برای این که هریک از سلول های بدن انسان بتوانند از این موادغذایی،برای رشد و نمو خود استفاده کنند، باید این مواد به شکلی درآیند که قابل جذب به داخل خون باشند که از آنجا هم وارد سلول ها شوند.اولین مرحله گوارش بلع است، بلع فرآیندی است که طی آن مواد غذایی از لحاظ حجم و غلظت طوری تغییر می یابند که قابل عبور از ناحیه حلق و مری، جهت ورود به معده می شوند.مسیری که غذا برای ورود به معده طی میکند،مسیری است که علاوه بر بلع موادغذایی،یک وظیفه حیاتی دیگر،یعنی؛عبور هوای تنفسی را نیز برعهده دارد؛بنابراین هنگام انجام یک کارکرد ساختار آن طوری تغییر می یابد که کارکرد دیگر مختل نشود و همواره بین انجام این دو فعالیت حیاتی هماهنگی وجود دارد.اگرچه دیسفاژی یک بیماری با علائم و اتیولوژی و علت‌های مختلف است و ماهیت پیچیده این بیماری نیاز به یک گروه چند رشته‌ای که منجر به حداکثر عملکرد بیمار می‌شود اما با توجه به مشترک بودن ساختارهای آناتومیکی درگیر در بلع و گفتار؛ ارزیابی و درمان اختلالات بلع،درحیطه وظایف آسیب شناسان گفتار و زبان قرار میگیرد. هدف از مداخله تغذیه‌ای در بیماران دیسفاژی: تغذیه مناسب آن‌ها و رساندنشان به وزن مطلوب و BMI نرمال است و برنامه‌های غذایی خاص هر بیمار برایشان تجویز می‌شود اما برنامه‌های غذایی باید محدودیت‌هایی که بیمار برایشان تجویز می‌شود اما برنامه‌های غذایی باید محدودیت‌هایی که بیمار طبق مشکلات پزشکی دارد در نظر بگیرد و با سایر اعضا گروه همکاری داشته باشد.
نویسنده : شمیم قاضی
